Chứng khoán là gì, những loại chứng khoán phổ biến trên thị trường
Theo điều 4 Luật Chứng khoán 2019
“Điều 4. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
1. Chứng khoán là tài sản, bao gồm các loại sau đây:
a) Cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ;
b) Chứng quyền, chứng quyền có bảo đảm, quyền mua cổ phần, chứng chỉ lưu ký;
c) Chứng khoán phái sinh;
d) Các loại chứng khoán khác do Chính phủ quy định.”
Như vậy, theo Luật Chứng khoán 2019, không có định nghĩa cụ thể về chứng khoán, mà chỉ liệt kê chứng khoán là các loại tài sản như cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ, chứng quyền, chứng quyền có bảo đảm,…
Thứ nhất, cổ phiếu
Cổ phiếu là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần vốn cổ phần của tổ chức phát hành.
Cổ phiếu thể hiện mối quan hệ đồng sở hữu giữa chủ thể phát hành chứng khoán và nhà đầu tư. Khi huy động vốn, công ty cổ phần phát hành cổ phiếu là chấp nhân chia sẻ quyền sở hữu công ty với người mua cổ phiếu. Cổ phiếu là giấy chứng nhận sự góp vốn vào công ty cổ phần và người mua cổ phiếu được quyền tham gia quản lý và biểu quyết các vấn đề của công ty trong những trường hợp nhất định theo quy định của pháp luật và điều lệ công ty.
Thứ hai, trái phiếu
Trái phiếu là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của tổ chức phát hành.
Khác với cổ phiếu, người sở hữu trái phiếu là chủ nợ của người phát hành vì trái phiếu là giấy tờ có giá xác nhận khoản nợ của tổ chức phát hành, chứ không có tư cách cổ đông của công ty. Trái phiếu thông thường chứa đựng 3 yếu tố là mệnh giá, lãi suất cố định và thời hạn. Lãi suất của trái phiếu thường ổn định.
Thứ ba, chứng chỉ quỹ
Chứng chỉ quỹ là loại chứng khoán xác nhận quyền sở hữu của nhà đầu tư đối với một phần vốn góp của quỹ đầu tư chứng khoán.
Quỹ đại chúng được hình thành từ vốn của nhà đầu tư với mục đích đầu tư kiếm lợi nhuận từ thị trường chứng khoán hoặc đầu tư vào các dạng tài sản khác, kể cả bất động sản, trong đó nhà đầu tư không có quyền kiểm soát hằng ngày đối với việc ra quyết định đầu tư của quỹ. Nhà đầu tư khi góp vốn vào quỹ đại chúng thì phải mua chứng chỉ quỹ để xác nhận sự góp vốn của mình vào quỹ đó.
Thứ tư, chứng khoán phái sinh
Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai. Tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh (sau đây gọi là tài sản cơ sở) là chứng khoán, chỉ số chứng khoán hoặc tài sản khác theo quy định của Chính phủ được sử dụng làm cơ sở để xác định giá trị chứng khoán phái sinh.
Chứng khoán phái sinh là một loại chứng khoán được hình thành trên một tài sản cơ sở hay tài sản gốc nhất định. Mỗi chứng khoán phái sinh được thành lập trên tối thiểu một tài sản cơ sở và có giá trị gắn liền với giá trị của phần tài sản đó. Chứng khoán phái sinh không xác nhận quyền sở hữu với tài sản cơ sở mà chỉ là sự cam kết về quyền và nghĩa vụ phát sinh trong tương lai giữa hai bên tham gia vào hợp đồng. Loại chứng khoản này còn là công cụ gắn liền cùng đòn bẩy tài chính, do đó chứng khoán phái sinh mang tính chất chủ yếu là đầu tư vào sự biến động giá trị của tài sản chứ không phải là sự đầu tư vào một loại tài sản thực tế.
Thứ năm, các loại chứng khoán khác
– Chứng quyền là loại chứng khoán được phát hành cùng với trái phiếu và cổ phiếu ưu đãi, cho phép người sở hữu chứng khoán được quyền mua một số cổ phiếu phổ thông nhất định theo mức giá đã được xác định trong thời ký nhất định.
– Quyền mua cổ phần là một loại chứng quyền, do công ty cổ phần phát hành nhằm mang lại cho cổ đông hiện hữu quyền mua cổ phần mới theo điều kiện đã được xác định.
– Quyền chọn mua, quyền chọn bán là quyền được ghi trong hợp đồng cho phép người mua lựa chọn quyền mua hoặc quyền bán một số lượng chứng khoán được xác định trước trong khoảng thời gian nhất định với mức giá được xác định trước.
Bùi Minh Anh