Vi phạm pháp luật có mấy dấu hiệu cơ bản?

Vi phạm pháp luật là hành vi trái pháp luật và có lỗi, do chủ thể có năng lực trách nhiệm pháp lý thực hiện, xâm hại các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ. Vi phạm pháp luật có các dấu hiệu sau:

(i) Vi phạm pháp luật phải là hành vi xác định của con người, tức là xử sự thực tế, cụ thể của cá nhân, tổ chức nhất định.

Bởi vì: Pháp luật được ban hành để điều chỉnh hành vi của các chủ thể, không điều chỉnh suy nghĩ của họ, do vậy, phải căn cứ vào hành vi thực tế của chủ thể mới xác định được là họ thực hiện pháp luật hay vi phạm pháp luật.

Hành vi xác định đó có thê được thực hiện băng hành động. Ví dụ: Sinh viên A sử dụng tài liệu làm bài thi khi không được phép; có thể được thực hiện bằng không hành động. Ví dụ: Doanh nghiệp B trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế.

(ii) Vi phạm pháp luật phải là hành vi trái pháp luật, tức là xử sự trái với các yêu cầu của pháp luật.

Hành vi trái pháp luật được thể hiện dưới các hình thức sau:

– Chủ thể thực hiện những hành vi bị pháp luật cấm.

– Chủ thể không thực hiện những nghĩa vụ mà pháp luật bắt buộc phải thực hiện.

– Chủ thể sử dụng quyền hạn vượt quá giới hạn cho phép.

(iii) Vi phạm pháp luật phải là hành vi của chủ thể có năng lực trách nhiệm pháp lý.

Bởi vì hành vi có tính chất trái pháp luật nhưng của chủ thể không có năng lực trách nhiệm pháp lý thì không bị coi là vi phạm pháp luật.

Năng lực trách nhiệm pháp lý của chủ thể: Là khả năng mà pháp luật quy định cho chủ thể phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình. Năng lực trách nhiệm pháp lý được pháp luật quy định khác nhau tuỳ theo từng loại chủ thể và tuỳ từng loại trách nhiệm pháp lý.

– Cá nhân có năng lực trách nhiệm pháp lý khi họ đạt đến một độ tuổi nhất định và trí tuệ phát triển bình thường, đó là độ tuổi mà sự phát triển về trí lực và thể lực đã cho phép cá nhân đủ khả năng nhận thức được hành vi và hậu quả của hành vi do mình gây ra cho xã hội nên phải chịu trách nhiệm về hành vi đó.

– Tổ chức sẽ có năng lực trách nhiệm pháp lý từ khi được thành lập hoặc được công nhận. Tuy nhiên, năng lực trách nhiệm pháp lý của tổ chức được pháp luật quy định khác nhau tùy theo từng loại tổ chức và tùy theo từng loại trách nhiệm pháp lý.

(iv) Vi phạm pháp luật phải là hành vi có lỗi của chủ thể

Tức là khi thực hiện hành vi trái pháp luật, chủ thể có thể nhận thức được hành vi của mình và hậu quả của hành vi đó gây ra cho xã hội, đồng thời điều khiển được hành vi của mình. Chỉ những hành vi trái pháp luật mà có lỗi của chủ thể thì mới bị coi là vi phạm pháp luật.

(v) Vi phạm pháp luật là hành vi xâm hại tới các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ

Tức là làm biến dạng đi cách xử sự là nội dung của quan hệ pháp luật đó.